Ρητή Διδασκαλία Λεξιλογίου: Ένα απαραίτητο εργαλείο για την ακαδημαϊκή πρόοδο των παιδιών με γλωσσικές δυσκολίες
Η ρητή (explicit) διδασκαλία λεξιλογίου αποτελεί μια συστηματική, στοχευμένη μέθοδο διδασκαλίας νέων λέξεων, με σκοπό την ενίσχυση της γλωσσικής ανάπτυξης και της σχολικής επίδοσης. Δεν πρόκειται απλώς για παρουσίαση νέων λέξεων, αλλά για συνειδητή, εστιασμένη διδασκαλία που βοηθά τον μαθητή να κατανοήσει, να εσωτερικεύσει και να χρησιμοποιήσει το λεξιλόγιο με λειτουργικό τρόπο — τόσο στον προφορικό όσο και στον γραπτό λόγο.
Γιατί είναι τόσο σημαντική;
Η ανάπτυξη του λεξιλογίου δεν γίνεται αυτόματα για όλα τα παιδιά. Για μαθητές που αντιμετωπίζουν:
- Δυσλεξία
- Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή
- ΔΕΠΥ
…η διδασκαλία νέου λεξιλογίου πρέπει να είναι δομημένη, ρητή και επαναλαμβανόμενη. Η έρευνα δείχνει ότι το πλούσιο λεξιλόγιο συνδέεται άμεσα με:
- την κατανόηση κειμένων
- την ποιότητα του γραπτού λόγου
- τη σχολική αυτοπεποίθηση
- την ακαδημαϊκή επιτυχία συνολικά
Επιστημονική τεκμηρίωση
Μελέτες σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες (Beck, McKeown & Kucan, 2013 – Jitendra, Edwards, Sacks & Jacobson, 2004 – Nation, 2017) επιβεβαιώνουν ότι:
Η ρητή διδασκαλία λεξιλογίου αποτελεί απαραίτητο στοιχείο κάθε αποτελεσματικού προγράμματος γλωσσικής και ακαδημαϊκής ενίσχυσης.
Επιπλέον, η αξιοποίησή της σε όλα τα μαθήματα (όχι μόνο στη Γλώσσα) βοηθά τον μαθητή να:
- κατανοεί επιστημονικούς όρους (Φυσική, Ιστορία)
- εκφράζεται με ακρίβεια
- αποκτά δεξιότητες ανώτερης σκέψης
Τι περιλαμβάνει η ρητή διδασκαλία λεξιλογίου;
🔹 Επιλογή θεματικά κρίσιμων λέξεων από κάθε γνωστικό αντικείμενο
🔹 Απλή και κατανοητή εξήγηση με εικόνες και παραδείγματα
🔹 Σύνδεση της λέξης με τις εμπειρίες του μαθητή
🔹 Δραστηριότητες επανάληψης και δόκιμης χρήσης των λέξεων
🔹 Ενσωμάτωση του λεξιλογίου στον προφορικό και γραπτό λόγο
Κάθε λέξη διδάσκεται σε βάθος και εντάσσεται σταδιακά σε:
- προφορικές απαντήσεις
- μικρά κείμενα
- παρουσιάσεις
- διαλόγους
Η ρητή διδασκαλία λεξιλογίου δεν περιορίζεται στο μάθημα της Γλώσσας. Εφαρμόζεται:
- στην Ιστορία (π.χ. όροι: αυτοκρατορία, δημοκρατία, πολιτισμός)
- στη Βιολογία (π.χ. λέξεις: κύτταρο, οργανισμός, λειτουργία)
- στα Αρχαία Ελληνικά
Είναι βασικός άξονας όλων των ατομικών και ομαδικών προγραμμάτων, ειδικά σε παιδιά που δυσκολεύονται να εκφραστούν, να οργανώσουν τη σκέψη και τον λόγο τους, ή να παρακολουθήσουν τη σχολική ύλη.
Η ανάπτυξη του λεξιλογίου είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ακαδημαϊκής ενδυνάμωσης κάθε παιδιού — ειδικά όταν το ζητούμενο δεν είναι μόνο να ανταποκρίνεται επαρκώς στα σχολικά μαθήματα, αλλά να κατακτά τη γνώση και να μπορεί να εκφράζεται με σαφήνεια και ακρίβεια.
Η ρητή διδασκαλία του λεξιλογίου δεν είναι απλά μια γλωσσική τεχνική. Είναι το κλειδί για την ανάπτυξη του λόγου, για την κατανόηση των μαθημάτων και για την πραγματική ένταξη των παιδιών με γλωσσικές δυσκολίες στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Jitendra, A. K., Edwards, L. L., Sacks, G., & Jacobson, L. A. (2004). What research says about vocabulary instruction for students with learning disabilities. Exceptional children, 70(3), 299-322.
Beck, I. L., McKeown, M. G., & Kucan, L. (2013). Bringing words to life: Robust vocabulary instruction. Guilford Press.
Nation, P. (2017). How vocabulary is learned. Indonesian JELT: Indonesian Journal of English Language Teaching, 12(1), 1-14.